Deel dit artikel:

Shimano Dura-Ace en Ultegra 12-speed enkel nog elektronisch

Zelfs een helderziende met twee luie ogen kon voorspellen dat Shimano met 12-speed racegroepen zou komen, de concurrentie had immers al een hele poos een kransje voorsprong. Wanneer Shimano met zijn 12-speed op de proppen zou komen was veel minder voorspelbaar want met de exponentieel gestegen vraag naar fietsonderdelen sinds een paar vleermuizen ziek werden in China weten de Japanners eventjes niet welke balletjes ze allemaal in de lucht moeten houden. Maar nu mag de stop eindelijk van de fles: Shimano Dura-Ace én Ultegra gaan over naar 12-speed en worden enkel nog met Di2 elektronische derailleurs aangeboden.

Jawel, u leest het goed: Dura-Ace én Ultegra worden in 12-speed enkel nog met elektronische derailleurs aangeboden. Het Dura-Ace cliënteel zal de mechanische groep vermoedelijk niet missen, de kans dat u die al twintig jaar met mechanische Ultegra-onderdelen fietst u zonet verslikt hebt in de koffie is een stuk groter. Decennialang was Shimano Ultegra de ultieme groep voor veelfietsers die op zoek waar naar hoogwaardige, duurzame en betrouwbare onderdelen. Shimano Ultegra blijft ook in 12-speed hoogwaardig, betrouwbaar en we gaan er van uit dat het ook met de duurzaamheid wel snor zal zitten. Maar nu iedereen verplicht wordt om op Ultegra-niveau voor Di2 te kiezen, krijgt de prijs/kwaliteitsverhouding een flinke dreun. Tegelijk zal er een gigantisch gat ontstaan in de gamma’s van de fietsenmerken: tussen fietsen met een mechanische 105-onderdelengroep en een Di2 Ultegra-groep zal er immers niks zitten. Waardoor de keuze voor wie met een budget van pakweg 3.000 tot 5.500 euro naar de winkel trekt serieus beperkt wordt. Tijdens een driedaags perskamp in de Franse Pyreneeën stelde Shimano zowel de R-9250 (Dura-Ace Di2) en de R-8100 (Ultegra Di2) onderdelen voor, waarbij evenwel nagenoeg alle aandacht naar Dura-Ace 12-speed ging en de journalisten ook enkel met deze onderdelen konden fietsen. De hoofdmoot van dit verhaal gaat dan ook over Dura-Ace 12-speed.

Draadloos

Dat Dura-Ace en Ultegra naar 12-speed zouden evolueren was zonneklaar, hoe Shimano de derailleurs zou aansturen was een veel groter vraagteken. De Japanners ontwikkelden een compleet nieuw Di2-platform waarin de achterderailleur een centrale rol speelt: de achterderailleur is het brein van de complete aandrijving. De shifters sturen voortaan immers draadloos hun signaal naar de achterderailleur. Daarvoor zit in elke shifter een CR1632 knoopbatterij die anderhalf tot twee jaar meegaat. Shimano koos bewust voor de CR1632 batterij die slechts door een beperkt aantal batterijfabrikanten wordt gemaakt. Het zijn enkel de gerenommeerde merken die deze batterijen aanbieden en Shimano wou voorkomen dat klanten knoopbatterijen van ondermaatse kwaliteit in de shifters zouden plaatsen.

Via een nieuw protocol met een korte, gecodeerde informatieketen versturen de shifters hun informatie naar de achterderailleur. Die staat met een kabel in verbinding met de voorderailleur en met de batterij die nog altijd in de zadelpen wordt gemonteerd. Omdat de achterderailleur altijd in ‘luistermodus’ staat, vraagt dat net wat meer jus van de batterij. Om die reden adviseert Shimano om voortaan de batterij van je Di2 aandrijving om de duizend kilometer te laden. Dat laden gebeurt niet meer via de junction box die vroeger onder de stuurpen of in de rechter stuurdop was geïntegreerd. De laadpoort zit nu rechtstreeks op de achterderailleur en gebruikt dezelfde magnetische kabel waarmee je ook een Shimano vermogensmeter in een crankstel oplaadt. Door het bijzonder efficiënte communicatieprotocol wordt de informatie sneller dan voorheen naar de achterderailleur verstuurd, omdat de achterderailleur de info richting voorderailleur moet versturen ging de reactietijd van de voorderailleur er een ietsiepietsie op achteruit. Maar dat compenseert Shimano met een snellere en krachtigere motor in de voorderailleur. Wie dat wil kan op het stuur extra shifters monteren (op de bovenkant van het stuur om tijdens het klimmen te kunnen schakelen of in de stuurbocht als sprint shifter), die worden met een kabel verbonden met de rem/schakelgrepen zodat die draadloos de info naar de achterderailleur kunnen versturen.

Afstelling

Met het wegvallen van de junction box onder de stuurpen of in de stuurdop verdwijnt ook de mogelijkheid om tijdens het fietsen je achterderailleur bij te regelen. De finetuning van de achterderailleur op de cassette kan nog wel, maar gebeurt voortaan op de achterderailleur zelf en die ligt buiten het bereik van de fietser als die aan het rijden is. Echter, door het gebruik van steekassen is de noodzaak om tijdens de rit de derailleur aan te passen (als je in de koers van wiel hebt gewisseld, bijvoorbeeld) een stuk kleiner geworden. De modi manueel – semi syncroshift – full syncroshift – bestaan nog steeds en ook die stel je vanaf nu op de achterderailleur in. Op de voorderailleur werd na de ‘Low’ instelschroef nu ook de ‘High’ schroef gesupprimeerd, de volledige afstelling van de voorderailleur wordt nu elektronisch door de achterderailleur gedaan. Opmerkelijk: voor wie niet gelooft in de draadloze technologie behoudt Shimano de mogelijkheid om de shifters toch met een kabel aan de derailleurs te koppelen. Als de achterderailleur niet constant in ‘luistermodus’ moet staan om de draadloze signalen te ontvangen, haalt het hele systeem vijftig procent meer actieradius uit de batterij. ‘Fully wired’ hoef je de batterij dus pas om de 1.500 kilometer bij te laden. Goed om weten is dat de vereenvoudiging van de groepen verder wordt doorgevoerd zodat er op Dura-Ace en Ultegra niveau nog slechts 1 derailleurset is (1 type achterderailleur, 1 type voorderailleur) waarmee je alle cassettes en alle crankstellen kunt bedienen.

Alles in de hand

Visueel de grootste vernieuwing zijn de shifters. De ST-R9270 rem/schakelgrepen werden compleet nieuw ontwikkeld en veel forser van vorm dan de shifters uit de vorige Dura-Ace en Ultegra Di2-groepsets. Waren de uitlopende shifters nog heel rank en voorzien van een lage kop, dan zijn de nieuwe shifters een stuk hoger waardoor een ruimer steunoppervlak ontstaat voor als je met je handen op de shifters fietst. Wat tegelijk ook een uitnodiging is om in afdalingen je handen boven op de shifters te houden, je loopt immers niet meer het risico om overkop te gaan mocht je met je handen van de shifters glijden. De rem/schakelgrepen staan ook een beetje naar binnen gedraaid om de Remco Evenepoel-fietshouding als van nature aan te nemen. Op papier ziet de hertekende ergonomie er drastisch uit, in werkelijkheid ben je al na honderd meter aan de nieuwe vorm van de shifters gewend. Alleen jammer dat de remgreeprubbers minder profiel hebben dan voorheen zodat je er met natte handen wat gemakkelijker van af glijdt. De schakeltoetsen werden groter en iets verder uit mekaar gezet voor een intuïtievere bediening, ook in de winter als je dikke handschoenen draagt. Bij de remgrepen kan je zowel de afstand van de remgreep tot het stuur als de afstand tussen de remblokken en de schijven instellen, dat laatste om een directer of net wat soepeler remwerking te bekomen. Nadat Shimano eerder al de Servo Wave-technologie van de mountainbike naar de gravelbike bracht (GRX is voorzien van die techniek), gaat nu ook de racefiets voor de bijl. Servo Wave is een systeem dat er voor zorgt dat je met minder handkracht meer remkracht kunt genereren. “Bij de eerste groepen met schijfremmen gebruikten we bewust geen Servo Wave, we wilden de fietsers rustig laten wennen aan het andere remgevoel dat schijfremmen bieden. Nu de meeste racefietsers gewend zijn aan dat remgevoel, kunnen we met Servo Wave de remkracht opvoeren”, aldus Tim Gerrits van Shimano. Bijkomend voordeel is dat we intussen met z’n allen op bredere racebandjes zijn gaan fietsen zodat we die extra remkracht ook beter aan het wegdek kwijt kunnen.

Ter plaatse rust

Dat Shimano voor de derailleurs enkel nog voor een elektronische aansturing kiest is opmerkelijk. Dat ze daarnaast de velgrem nog (eventjes) in leven houden is minstens even opmerkelijk. Voor bepaalde profteams is de velgrem heilig en ook op sommige markten is de velgrem nog populair, vandaar dat de bestaande velgremmen op Dura-Ace en Ultegra niveau blijven bestaan. De bestaande rem/schakelgrepen kregen een opfrissing van de look zodat ze beter bij de nieuwe groepen passen, wie nog voor velgremmen kiest moet wel weten dat hij dan verplicht is om een ‘fully wired’ systeem te installeren want de rem/schakelgrepen voor velgremmen zijn niet in staat om de informatie draadloos naar de derailleur te versturen. Voor de Dura-Ace schijfremmen stapt Shimano over naar een remklauw die uit één stuk aluminium is gefreesd (twee delen bij Ultegra) en het ontwerp werd aangepast in functie van het sleutelgemak. Wil je het remsysteem ontluchten, dan mag je de klauwen voortaan op de fiets laten zitten, demonteren is niet meer nodig. Om het aanlopen van de schijven tegen de klauwen te voorkomen, vergrootte Shimano de ruimte tussen de schijf en de remblokken met tien procent. Lijkt dat op papier een grote stap vooruit, dan is in werkelijkheid tien procent van pakweg twee millimeter niet echt veel. De remblokken in het nieuwe systeem zijn dezelfde als uit de vorige groepen, de racespecifieke rotors gingen overboord want voortaan gebruikt Shimano voor MTB en race dezelfde remschijven die tot nog toe enkel in het mountainbiken werden gebruikt. Wegens lichter en beter geventileerd/gekoeld.

Aandrijving

Naast de rotors nemen de Dura-Ace en Ultegra groepen trouwens ook de 12-speed MTB-kettingen over. Wat de cassettes betreft heb je op Dura-Ace niveau keuze uit 11-28, 11-30 en 11-34 en crankstellen met 50-34, 52-36 en de nieuwe 54-40 combinatie (vervangt 53-39) om tegemoet te komen aan de hogere snelheden die in de moderne pelotons worden ontwikkeld. Ga je voor Ultegra, dan kan je kiezen voor een 11-30 of 11-34 cassette en een 50-34 of 52-36 crankstel. Uiteraard zijn de Dura-Ace en Ultegra onderdelen voor de aandrijving onderling uitwisselbaar. Handig is dat de E-tube software op de computer nu in staat is om te analyseren welke versnellingscombinaties je het meest gebruikt. Handige informatie om eventueel je aandrijving aan te passen (je bent misschien echt wel beter af met dat 50-34 crankstel) en je kan kransjes die versleten zijn los vervangen in plaats van de volledige cassette te vernieuwen. Op Dura-Ace niveau had Shimano al een vermogensmeter, de dubbelzijdige vermogensmeter in de Ultegra groep is nieuw. De vermogensmeters zijn niet standaard in de Dura-Ace en Ultegra groepen, je bent dus niet verplicht om met een vermogensmeter te rijden. Samen met de twee nieuwe groepen lanceert Shimano een reeks nieuwe wielen met carbon velgen van 36,50 en 60 mm hoogte. De 12-speed groepen maken gebruik van een nieuwe cassettebody met een nieuw vrijwielsysteem en een nieuwe passing van de kransjes op de body. Goed nieuws is dat 12-speed cassettes op de 11-speed cassettebody’s passen, omgekeerd geldt dat niet. Je kan dus geen 11-speed cassette op een 12-speed body monteren.

Hoe het werkt?

Rest de vraag hoe de nieuwe Dura-Ace onderdelen (52-36 en 11-30) bevielen. Op basis van de tekeningen vreesde ik het ergste voor de ergonomie van de nieuwe shifters, ik hoopte vooral niet in een Jan-Willem Van Schip-positie gedwongen te worden. In werkelijkheid ben je heel snel gewend aan de nieuwe vorm van de rem/schakelgrepen, het feit dat je nu met drie vingers onder de remgreep kan zal voor velen een pluspunt zijn en ook de hertekening van de schakeltoetsen is een stap vooruit. Alleen aan de remgreeprubbers en met name de grip in natte omstandigheden mag Shimano nog iets doen. De satellietshifters werken heel direct, van zodra je ze aantikt vindt er een schakelactie plaats. De extra shifters juist positioneren om accidentele contacten en ongewilde schakelacties te voorkomen is dan ook een aandachtspunt. De derailleurs werken nog sneller dan die van de vorige groep en schakelen -zowel voor als achter- onder maximale belasting brengt de Dura-Ace onderdelen niet van de wijs. Het feit dat Shimano het kransje 16 aan de cassette toevoegde zal veel Laaglanders als muziek in de oren klinken. In de afdaling van Luz Ardiden zette ik de schijfremmen zwaar aan het werk. De remkracht en -dosering zijn voorbeeldig, enkel toen ik onder volle remdruk door een putje knalde en het achterwiel eventjes van de grond kwam voelde ik de zaak achteraan onder mij blokkeren, al was dat heel gemakkelijk te corrigeren. De tien procent extra ruimte tussen de remschijven en de blokken brengt in werkelijkheid niet zo veel bij want ik hoorde in het journalistenpeloton rondom mij hier en daar toch nog een schijf aanlopen na de langste afdalingen.

Het strekt Shimano tot eer dat ze ook in deze moeilijke omstandigheden de tijd hebben genomen om het volledige ontwikkelingsproces van de onderdelen af te ronden en geen ‘shortcut’ te nemen. De druk was immers enorm want Sram en Campagnolo zaten al op 12-speed. Maar het is net die efficiëntie en vastberadenheid van de Japanners die er zal voor zorgen dat de nieuwe Dura-Ace en Ultegra Di2 meteen op niveau zullen presteren. Waarna het uitkijken is hoe de markt het verlies van de mechanische Ultegra groep zal verteren en we vermoeden dat Shimano het geslagen gat snel zal dichtfietsen met een 105 12-speed groep. Wordt vervolgd dus…

Gerelateerde artikels

NEW IN!

T-SHIRT

FIRE 4 YR RIDE